Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków i pomieszczeń pracy oraz wymagania dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych

Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków i pomieszczeń pracy  (w tym wymagania dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych)

Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, jakim powinny odpowiadać budynki i związane z nimi urządzenia, ich usytuowanie na działce budowlanej oraz zagospodarowanie działek ustalone są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. W sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w rozdziale II pt. Obiekty budowlane, teren zakładu pracy

Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla pomieszczeń pracy, procesów pracy oraz pomieszczeń higienicznosanitarnych określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. W sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymagania bhp dla pomieszczeń pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca ma obowiązek utrzymywania ich w czystości i porządku oraz zapewniania okresowych remontów i konserwacji.

Pomieszczenia i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza, zabezpieczenie przed wilgocią i niekorzystnymi warunkami cieplnymi oraz nasłonecznieniem, drganiami, a także innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

W pomieszczeniach, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych

Pomieszczeniami pracy są wydzielone miejsca przeznaczone na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca.

Pomieszczenia pracy dzielą się na dwa rodzaje:

• pomieszczenia stałej pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa dłużej niż 4 godziny,
• pomieszczenia pracy czasowej, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa 2-4 godzin.

Pomieszczeniami pracy nie są miejsca, w których:

• łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy, bądź gdy praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,
• mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi – bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
• jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

Pomieszczenia pracy usytuowane poniżej poziomu terenu

Zasadą jest, że pomieszczenia stałej pracy nie mogą znajdować się poniżej poziomu terenu, otaczającego budynek. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy wymaga tego rodzaj produkcji, np. w rozlewniach win, w chłodniach itp.

Dopuszczalne jest również zlokalizowanie poniżej poziomu otaczającego terenu:

• pomieszczeń pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych,
• pomieszczeń handlowych, usługowych i gastronomicznych w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych.

Wymagania dla pomieszczeń pracy

Pomieszczenia pracy powinny spełniać określone prawem wymogi. Aby praca mogła być wykonywana bezpiecznie, należy przede wszystkim zapewnić pracownikom odpowiednio wiele tzw. wolnej powierzchni stanowiska pracy. Jej wymiary powinny zapewnić pracownikom pełną swobodę ruchu, wystarczającą do wykonywania powierzonej pracy bezpiecznie i efektywnie.

Wymiary

Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi oraz co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia (§ 19 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). Są to oczywiście wielkości minimalne, w związku z tym, jeżeli pracodawca ma taką możliwość, może zapewnić większe pomieszczenia pracy.

Wysokość pomieszczenia pracy

Dopuszczalna wysokość pomieszczenia pracy zmienia się w zależności od rodzaju pracy. Jeżeli mówimy o stałej pracy (łączny czas przebywania danego pracownika na stanowisku pracy przekracza 4 godziny w ciągu doby), wysokość pomieszczenia jest zróżnicowana ze względu na możliwe występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość pomieszczeń stałej pracy, w których nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, nie może być mniejsza niż:

• 3 m – jeżeli przebywa w nich więcej niż 4 pracowników,
• 2,5 m:
  – jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia,
  – w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na każdego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;
• 2,2 m – w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych oraz kioskach usytuowanych w halach dworcowych, fabrycznych, wystawowych i handlowych, a także w pomieszczeniach usytuowanych na antresolach otwartych do większego pomieszczenia.
• Wysokość pomieszczenia stałej pracy, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, powinna być nie mniejsza niż 3,3 m.

WAŻNE!

Minimalna wysokość pomieszczeń pracy może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji, jeżeli wyraził ma to zgodę właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż: 

• 2,2 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
• 2,5 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Drogi komunikacyjne, dojścia, przejścia

• Do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami.
• Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których może występować zaleganie pyłów – powinny być ażurowe.
• Zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą być stosowane jako dojścia dodatkowe oprócz schodów, a zamiast schodów – tylko w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych względami użytkowymi lub gdy nie ma technicznych możliwości ich zastosowania.
• Wymiary otworów drzwiowych w każdym pomieszczeniu powinny być odpowiednie do liczby pracowników z nich korzystających oraz do rodzaju i wielkości używanych urządzeń transportowych i przemieszczanych ładunków. Wymiary otworów drzwiowych określa Polska Norma.  Sposób ich otwierania powinien odpowiadać wymaganiom przepisów techniczno – budowlanych i ochrony ppoż
• Pomiędzy pomieszczeniami nie należy wykonywać progów, chyba że warunki techniczne wymagają ich zastosowania. W takich przypadkach należy je oznaczyć w sposób widoczny.
• Pomieszczenia pracy, w których przebywają pracownicy, nie mogą być zamykane w sposób uniemożliwiający wyjście z pomieszczenia. Jeżeli istnieją względy wymagające zamykania pomieszczeń w czasie pracy przed osobami nie upoważnionymi, należy stosować przy drzwiach zamki uniemożliwiające wejście z zewnątrz, a jednocześnie umożliwiające wyjście z pomieszczania bez użycia klucza. W takiej sytuacji należy przewidzieć możliwość powiadamiania pracowników znajdujących się w takich pomieszczeniach o niebezpieczeństwie grożącym z zewnątrz.

Oświetlenie

• W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
• Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie.
• Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
• Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.
• Okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.
• Okna i świetliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń, należy wyposażyć w urządzenia pozwalające na otwieranie ich w sposób łatwy i bezpieczny z poziomu podłogi oraz ustawienie części otwieranych w pożądanym położeniu.

Obiekty budowlane

• Pracodawca jest zobowiązany zapewnić na terenie zakładu pracy wykonane i oznakowane, zgodnie z Polskimi Normami i właściwymi przepisami, drogi komunikacyjne i transportowe, zwane dalej “drogami”, drogi dla pieszych, zwane dalej “przejściami”, i dojazdy pożarowe oraz utrzymywać je w stanie niestwarzającym zagrożeń dla użytkowników. Drogi i przejścia oraz dojazdy pożarowe nie mogą̨ prowadzić przez miejsca, w których występują̨ zagrożenia dla ich użytkowników.
• Miejsca w zakładzie pracy, w których występują̨ zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa.
• Otwory i zagłębienia powinny być zamknięte odpowiednimi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe – właściwie ogrodzone i oznakowane.
• Miejsca niebezpieczne na przejściach zagrażające potknięciem się̨, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny być pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami.
• Na drogach – w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargniecie pieszych, w szczególności przed bramami, drzwiami i przejściami, należy ustawić barierki lub zastosować inne skuteczne smrodki ochronne.
• Pracodawca jest zobowiązany zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego, w których mogą̨ przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się̨ pracowników na otwartą przestrzeń. Drogi ewakuacyjne oraz dojścia do nich prowadzące nie mogą̨ być zastawiane.
• We wszystkich miejscach na terenie zakładu pracy, w których mogą̨ przebywać pracownicy, pracodawca jest obowiązany zapewnić oświetlenie elektryczne w porze nocnej lub jeżeli oświetlenie dzienne jest niewystarczające.

Hałas

Redukcja hałasu polega na:

• stosowaniu mało hałaśliwych procesów technologicznych,
• konstruowaniu i stosowaniu cichobieżnych maszyn, urządzeń i narzędzi,
• właściwym pod względem akustycznym rozplanowaniu zakładu i zagospodarowaniu pomieszczeń,
• stosowaniu smrodków ochrony przeciwdźwiękowej (materiałów i ustrojów dźwiękochłonnych tłumików akustycznych, obudów i ekranów dźwiękochłonna – izolacyjnych,),
• stosowaniu środków ochrony przeciw wibracyjnej (wibroizolowanych fundamentów maszyn i urządzeń oraz amortyzatorów drgań).

Wentylacja

Wentylacja to wymiana powietrza w pomieszczeniu lub jego części mająca na celu usuniecie powietrza zużytego i zanieczyszczonego oraz wprowadzenie powietrza zewnętrznego. Dzielimy ją na naturalną i mechaniczną.

Powietrze w pomieszczeniu pracy:

• Skład powietrza w pomieszczeniu pracy powinien być zbliżony do składu normalnego powietrza atmosferycznego,
• Zanieczyszczenie powietrza substancjami chemicznymi nie powinno być szkodliwe dla zdrowia,
• Parametry stanu fizycznego powietrza i jego prędkość powinny być tak dobrane, aby odczucie cieplne człowieka było przyjemne, tzn., aby nie odczuwał chłodu i nadmiernego ciepła,
• Powietrze nie może mieć przykrego zapachu.

Ogrzewanie

• W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę̨ odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 °C (287 K), chyba ze względy technologiczne na to nie pozwalają̨. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż̇ 18 °C (291 K).
• Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Pomieszczenia higieniczno – sanitarne to:

• szatnie,
• umywanie,
• pomieszczenia z natryskami,
• ustępy,
• jadalnie z wyjątkiem stołówek,
• pomieszczenia do wypoczynku,
• pomieszczenia do ogrzewania się̨ pracowników,
• pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

• Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować sie w budynku, w którym odbywa się̨ praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również̇ ogrzewane.
• Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być usytuowane w sposób uniemożliwiający pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez pomieszczenia, w których stosowane są̨ substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są̨ prace szczególnie brudzące, jeżeli nie pracują̨ oni w kontakcie z tymi czynnikami.
• Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż̇ 2,5 m (z wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m). Dopuszcza się̨ zmniejszanie wysokości do 2,2 m w świetle – w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnodostępnych ustępów i łaźni).
• Ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego powinny być do wysokości co najmniej 2 m pokryte materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci.
• W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia podkładki izolujące (podesty).
• Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków.
• Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dojść do nich – dla potrzeb i możliwości tych pracowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.